Galeria jednego obiektu:
Aparat fotograficzny Start I

Jednym z najbardziej unikatowych aparatów fotograficznych w zbiorach MuFo jest egzemplarz aparatu Start I z 1953 roku. Został on skonstruowany w Warszawskich Zakładach Kinotechnicznych, które miały siedzibę w niewielkim budynku przy ul. Jedwabniczej 2 w Warszawie. Przeglądając prasę codzienną z tego okresu, możemy natknąć się na opublikowany w „Dzienniku Polskim” z 1 kwietnia 1954 roku reportaż Tadeusza Steca pod tytułem „Start I” znaczy ruszamy!. Opisując wydarzenia, które miały miejsce w WZK w 1953 roku, autor zwraca uwagę, że prace nad projektowaniem tego prototypowego aparatu fotograficznego rozpoczęły się w marcu 1953 roku. W myśl poczynionych wówczas założeń nowo powstały aparat miał być tanią lustrzanką dwuobiektywową o formacie klatki 6 × 6 cm opartą na rozwiązaniach podobnych jak zastosowane w niemieckim aparacie Reflekta firmy Welta czy produkowanym przez zakłady GOMZ radzieckim Lubitelu. Wstępny projekt został poddany pod ocenę specjalnie powołanej zewnętrznej komisji składającej się ze specjalistów i dystrybutorów, która następnie zatwierdziła go do realizacji. Przygotowanie dokumentacji technicznej przez inżynierów Tadeusza Lisowskiego i Janusza Jirowca a następnie wykonanie metodami rzemieślniczymi przez pracowników zakładów blisko 200 elementów składowych aparatu trwało do grudnia 1953 roku. W artykule szeroko opisany jest sam montaż pierwszego prototypu, który miał miejsce w niedzielę 27 grudnia 1953 roku i trwał kilka godzin. Poprawność działania aparatu postanowiono od razu sprawdzić – wykonano zmontowanym Startem serię zdjęć, które po wywołaniu potwierdziły dobrą jakość tej konstrukcji. Śledząc historię powstania aparatu, autor zwrócił też uwagę, że długo przymierzano się do nazwy przyszłego aparatu. Odrzucając brane pod uwagę nazwy Wisła, Jubilat czy Mazur, wybrano ostatecznie Start I.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że produkcję przemysłową wdrożono w 1954 roku, wytwarzając pierwszą serię około 100 sztuk aparatów o skróconej nazwie Start. W roku 1955 zaczęto rozwijać seryjną produkcję aparatów na dużą skalę, równocześnie zmieniając nazwę zakładów na Warszawskie Zakłady Foto-Optyczne. Przechodząc liczne modyfikacje, był to jeden z ich głównych produktów, nawet kiedy w 1968 roku firma została włączona w skład Polskich Zakładów Optycznych jako Zakład Nr 1 i zaczęto ograniczać produkcję innych aparatów. Ostatecznie produkcja ostatniej wersji aparatu Start o oznaczeniu 66S została zakończona w 1983 roku.

Opisywany historyczny egzemplarz pierwszego wyprodukowanego po II wojnie światowej aparatu Start I trafił do Muzeum Historii Fotografii w 1995 roku. Wtedy Muzeum nawiązało kontakt z likwidatorem upadających zakładów P.P. Optomechanika Krokus, które były kontynuatorem działalności WZFO i Zakładu Nr 1 – PZO. Ze strony likwidatora padła wtedy propozycja przekazania do Muzeum unikalnego sprzętu fotograficznego znajdującego się w warsztatach naprawczych zakładów. Ku zaskoczeniu pracowników MHF, którzy odbierali przesyłkę, wśród kilkudziesięciu aparatów i powiększalników znalazł się też opisywany Start I. O autentyczności aparatu świadczyła tabliczka z nazwą, jak i unikalne grawerunki na oprawach obiektywów. Na obiektywie celowniczym znajdowały się bowiem napisy: „FAF Euktar 1:3,5 / 75 mm 100003”; a na obiektywie zdjęciowym: „FAF Euktar 1:4 / 75 mm 100001”. Ponieważ korpusy aparatów Start nie posiadły numeracji seryjnej to tylko wygrawerowany numer seryjny obiektywu zdjęciowego, kończący się cyfrą 1, potwierdzał, że chodzi właśnie o ten historyczny aparat. Użyty skrót FAF pochodził zapewne od nazwy Fabryka Aparatów Fotograficznych, którą brano pod uwagę przy zmianie nazwy Warszawskich Zakładów Kinotechnicznych. Wiemy także, że prototypowe aparaty Start I powstały tylko w pięciu egzemplarzach i poza egzemplarzem muzealnym znany jest tylko jeden zachowany egzemplarz tej krótkiej serii, będący w prywatnej kolekcji.

Przygotował Marek Maszczak
Dział Fotografii i Technik Fotograficznych