Twórca

14.07.1900 - 19.04.1967

Witold Romer - lwowski fotograf, a przede wszystkim chemik, związany zawodowo z Politechniką Wrocławską i tamtejszą katedrą Fototechniki. Znany jako twórca izohelii, czyli nowej, pozytywowej techniki fotograficznej. Urodził się jako jeden z dwóch synów znanego geografa Eugeniusza Romera. Fotografią zainteresował się jako dwunastolatek, kiedy to dostał w prezencie od dziadka pierwszy aparat skrzynkowy o formacie 6×9 cm, czyli tzw. „boxa”. W 1919 został mu podarowany przez ojca aparat Zeiss-Tessar o formacie 4,5×6 cm. Wiadomo, że już w wieku 17 lat Witold fotografował na kliszach ortochromatycznych, które sam przygotowywał. Tematyka wykonywanych przez młodego artystę zdjęć była bardzo szeroka, od krajobrazów i widoków wiejskich po portrety. W okresie od 1918 do 1920 uczestniczył w walkach wyzwoleńczych, z dalszych działań wykluczył go jednak wypadek na froncie. W 1923 ukończył studia na Politechnice i w drugiej połowie lat 20. odbywał praktyki w różnych zakładach fotograficznych oraz kartograficznych i drukarskich, m.in. w Wiedniu, Paryżu, Monachium, Edynburgu czy Pradze. Z samych lat 1922–1926 w archiwum rodziny Romerów zachowały się liczące 664 pozycje teczki z negatywami o różnorodnej tematyce, od portretów po pejzaże i dokumentacje pracy naukowej (np. Ebulioskop – przyrząd mierzący temperaturę wrzenia, czym Witold zajmował się podczas asystentury u prof. Świętosławskiego w Warszawie w 1923). W 1925 rozpoczął pracę w dziale badawczym Książnicy-Atlas – lwowskich zakładów graficznych założonych rok wcześniej przez jego ojca, Eugeniusza. Wydawnictwo powstało z połączenia spółdzielni Książnica Polska oraz spółki Atlas i zajmowało się drukiem map i atlasów oraz prowadzeniem księgarń w Warszawie i Lwowie. Po II wojnie światowej zakłady przeniosły się do Wrocławia, gdzie działały do 2018 pod nazwą Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera. Romer w spółce zajmował się dostosowywaniem fotografii do wydruku kartograficznego, a wkrótce objął stanowiska kierownika Działu Fotomechanicznego. Wnioski wyciągnięte z wcześniejszych wizyt w zagranicznych placówkach doprowadziły go do przekonania, że możliwa jest całkowita rezygnacja z przedruku i zastosowanie jedynie techniki fotomechanicznej. Opracował wówczas autorską technikę reprodukcji i oddawania kolorów w mapach hipsometrycznych, „kartochromię”, oraz zgłosił i uzyskał dwa patenty wydruku offsetowego. Dział Fotomechaniczny wprowadził też do użytku płyty bromo- i chlorosrebrowe, charakteryzujące się dużą kontrastowością, oraz niskoczułe płyty chlorosrebrowe, pozwalające na zespalanie kilku obrazów. Na 1926 datuje się pierwszą ekspozycję prac fotograficznych Romera na X Dorocznej Wystawie Fotografii Artystycznej we Lwowie. W tym samym czasie zdobył także dyplom na I Krajowej Wystawie Krajobrazu Polskiego. Rozpoznawalność przyniósł mu jednak dopiero rok 1927 i IX Salon Fotografii Artystycznej we Lwowie oraz I Międzynarodowy Salon Fotografii w Warszawie, gdzie został zauważony przez takich mistrzów jak Jan Bułhak czy Marian Dederko (praca W śniegu). Aż do początku lat 30. fotografował przede wszystkim w technice przetłoku bromolejowego, często pojawiały się również przetłoki barwione. Łączyło się to z jego ówczesnym zainteresowaniem reprodukcją zdjęć srebrowych w formie druku z zastosowaniem wielobarwnych farb drukarskich. Po latach edukacji i praktyki Romer stworzył w roku 1931 technikę izohelii, która polegała na wyznaczeniu na zdjęciu miejsc o takiej samej gęstości, czyli o takim samym stopniu zaczernienia. Pozwalało to na znaczne ograniczenie gamy półtonów do kilku kluczowych, co dawało poczucie płaskości. Po raz pierwszy tekst o nowej technice opublikowano w 1932 w 10 numerze szwajcarskiego czasopisma „Camera”, a potem także w Polsce („Kamera Polska”). Jego pierwsza praca wystawiona w tej technice to Cerkiew Wołoska pokazana na XIII Salonie Fotografiki Polskiej we Lwowie (1932). W tym samym czasie artysta został również członkiem Kapituły Fotoklubu Polskiego. Z kolei w wydawnictwie Książnica-Atlas wyeliminowano wówczas stosowanie przedruku i wprowadzono metodę pozytywowego kopiowania na gumie arabskiej. Witold Romer objął też wtedy, po zmarłym Henryku Mikolaschu, stanowisko kierownika Pracowni Fotografii na Politechnice we Lwowie. Wzbogacił program nauczania o wiele nowoczesnych wykładów i warsztatów, zaznajamiających studentów z najnowszymi osiągnięciami technik reprodukcji, fotografii barwnej czy reklamowej. Doktorat z nauk fizyczno-chemicznych uzyskał Romer za pracę z 1936 zatytułowaną Studium wywoływania wyrównawczego, w której rozważał korygowanie błędów naświetlania w procesie wywoływania fotografii. W 1937 reprodukcje Książnicy-Atlas zdobyły Grand Prix na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Użytkowej w Paryżu. Rozpoczęto od tego momentu wydawanie serii pocztówek fotograficznych powstałych z oryginalnych negatywów (sporządzano w tym celu diapozytywy). Tematyka oscylowała wokół ojczystych krajobrazów oraz zasłużonych mistrzów fotografii artystycznej. Takie widokówki pokazywały dzieła Jana Bułhaka, Antoniego Wieczorka, Bronisława Kupca czy Włodzimierza Puchalskiego – do rozpoczęcia II wojny światowej wydano ponad dwa tysiące wzorów. Warto wspomnieć, że w połowie lat 30. Romer prowadził kurs dla oficerów lotnictwa, a skrypt z tego wydarzenia posłużył w 1955 za podstawę wydanej przez PWN Teorii procesu fotograficznego. W 1937 do działalności artystycznej, naukowej i wydawniczej dołączyła organizatorska – z inicjatywy twórcy założono Lwowski Klub Filmowy. Romer skonstruował wtedy aparat do podwodnego filmowania i stworzył nawet kilka filmów z jego użyciem (Lwów, miasto działu wodnego). Po rozpoczęciu okupacji wyjechał do Francji, a potem do Anglii, gdzie zaangażował się w działalność Polskich Sił Zbrojnych. Pracował m.in. w laboratorium badawczym Kodaka w Harrow oraz w zlokalizowanym w Farnborough Photographic Department of Royal Aircraft Establishment. Po II wojnie światowej artysta działał we Wrocławiu. Rozpoczął pracę na Politechnice Wrocławskiej, gdzie stworzył Katedrę Fototechniki. Został także prezesem nowo powstałego Wrocławskiego Towarzystwa Fotograficznego. Pozostał czynny naukowo do swojej śmierci. Zdjęcia Romera można zaliczyć do nurtu piktorialnego, w jego pracach dominowały tzw. tematy wielkie, jak krajobrazy i portrety. Wyjątek stanowi niezbyt dobrze przyjęta przez krytykę praca Papier, która zrywała z dominującym nurtem i prezentowała przybliżony, zinterpretowany na nowo wycinek rzeczywistości. Zwiastowało to już nowe podejście do fotografowania. Jego głównym zainteresowaniem pozostało jednak zagadnienie światłoczułości materiałów oraz chemiczne podejście do procesu wywoływania. Z najbliższych współpracowników i pomocników artysty trzeba wymienić: Jerzego Solaka, Zenona Kulczyckiego oraz Jana Biernata i Władysława Markockiego. Bibliografia: Dawna fotografia lwowska 1839–1939, red. Żakowicz A., Lwów 2004.