Twórca

Twórcy Orion
wytwórnia

Orion

Okres działalności: 1933 - 1941

Wytwórnia Fotochemiczna "Orion" Sp. z o. o. założona przez Kopela Gringrasa we współpracy z synami Leopoldem i Maurycym oraz zięciem Izzakiem Obarzańskim. Wytwórnia mieściła się przy ulicy Foscha 9 (obecnie Paderewskiego), produkowała szklane płyty, papier i chemikalia fotograficzne. W 1934 roku wzniesiono nowy budynek dostosowany do charakteru pracy i bezpieczeństwa pracowników wg projektu Romualda Kasickiego. W 1937 roku pełnomocnikiem i kierownikiem wytwórni został Maurycy Gringras z zawodem emulsjonera, jego zastępcą i kierownikiem technicznym został Leopold z tym samym zawodem. W wytwórni pracowało wówczas 43 pracowników, przedsiębiorstwo dobrze prosperowało, bo już w połowie roku 1937 zatrudniało 132 osoby. W ofercie "Oriona" było 60 typów papierów m.in. bromo-srebrowych Briotex w 38 odmianach, głównie do powiększeń, chloro-srebrowy Solar w 12 odmianach dla stykowych odbitek amatorskich, chloro-bromo-srebrowy Vertion w 9 odmianach do portretów oraz papier rentgenowski. Płyty wytwarzano w 11 odmianach. Wytwórnia dystrybuowała również chemię fotograficzną, proszek do lamp spaleniowych Orion-Lux i kąpiele barwiące - służące do tonowania. W 1941 roku „Orion” został skonfiskowany przez okupacyjne władze niemieckie jako tak zwane mienie bezpańskie. Podczas przejmowania wytwórni na jej terenie zginął Kopel Gringras. Podczas wojny wytwórnia działała pod nazwą Photochemische Fabrik "Orion" pod kierownictwem Egona Schulza, w tym samym budynku przy ulicy przemianowanej na Breitstrasse 9 (po zmianie numeracji 44). Po wojnie przedsiębiorstwo zostało przejęte przez państwo, podlegało Zjednoczonemu Przemysłowi Chemii Stosowanej w Krakowie, kierownikiem zakładu był Michał Białek. Wytwórnia produkowała wówczas klisze, papier na pocztówki i półpocztówki, utrwalacze i wywoływacze.  W 1947 roku wytwórnia znajdowała się pod zarządem Dyrekcji Państwowego Przemysłu Miejscowego w Kielcach. Prowadziła samodzielną gospodarkę finansową i sprzedaż, produkcja przeznaczona była jedynie na rynek wewnętrzny. "Orion" został zlikwidowany między kwietniem a grudniem 1949 roku. Budynek dawnej wytwórni został rozebrany w 2004 roku. 



Kopel Gringraus urodzony w 1878 w Busku, zginął w 1941 roku na terenie wytwórni „Orion” podczas przejmowania przez hitlerowców mienia żydowskiego. Gringras był malarzem pokojowym i okazjonalnie skrzypkiem na uroczystościach. Po zakończeniu obowiązkowej służby w wojsku carskim, w latach 1905-1910 podróżował po Europie. W Budapeszcie wyuczył się zawodu fotografa. W 1910 roku wraz z rodziną osiadł w Kielcach, zamieszkał przy dzisiejszej ulicy Sienkiewicza 52 (dawniej ulicy Kolejowej 49). Tam też, w oficynie kamienicy, otworzył zakład fotograficzny pod nazwą „Moderne” prowadził go do około 1940 roku.  
Obok zakładu fotograficznego "Moderne" Kopel Gringras prowadził od stycznia 1932 roku Zakład Reprodukcyjny i Powiększeń „Emalit” przy ulicy Focha  9, a od lipca tego samego roku Zakład Portretowy „Emalit” z siedzibą przy Dużej 8. W kolejnych latach „Emalit” działający przy ul. Sienkiewicza – tym razem pod numerem 42, specjalizował się między innymi w monidłach, czyli kolorowanych portretach ślubnych.

Grzesiak P., "Moderne" i "Orion" - kieleckie przedsiębiorstwa fotograficzne Kopla Gringrasa, [w] "Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach", tom 35, Kielce 2020, s. 15-68.