Twórca

Anna Grabowska

15 kwietnia 1896 – 17 stycznia 1965

Urodzona w Stanisławowie, druga z trzech córek adwokata Włodzimierza Nieczuja-Jurkiewicza i jego żony Marii ze Sternberg-Stojałowskich. Ukończyła prywatne gimnazjum żeńskie w Stanisławowie; utalentowana plastycznie, kształciła się u malarza Leona Dołżyckiego. Malowała w technice olejnej, najczęściej kwiaty i studia portretowe oraz modelowała w gipsie portrety. Swoje prace zaprezentowała w 1913 roku na I Wystawie Sztuki Polskiej w Stanisławowie.

Podczas I wojny światowej była wolontariuszką Czerwonego Krzyża, pielęgnując rannych żołnierzy. W 1917 roku wraz z rodziną przeniosła się do Parkosza, między Pilznem a Dębicą, gdzie poznała Józefa Okszę-Grabowskiego. Po ślubie w 1918 roku małżeństwo przeprowadziło się do Przemyśla, gdzie Grabowski pracował jako szef Wydziału Krajowego. W 1920 roku urodziła się ich córka Joanna, rok później syn Krzysztof. W 1926 roku rodzina przeprowadziła się do Katowic, gdzie Grabowski pełnił funkcję Głównego Inżyniera Związku Rawa, a następnie do willi w Kozach, 7 km od Białej Krakowskiej. Rodzina utrzymywała kontakty z elitą towarzyską Bielska, prowadząc salon artystyczny, w którym gościli m.in.: poetka Kazimiera Alberti, malarz i dramatopisarz Adam Bunsh, komicy Kazimierz Wajda i Henryk Vogelfanger (znani jako „Szczepko i Tońko”), aktorzy Mieczysław Cybulski i Witold Zacharewicz, operator Leonard Zajączkowski i Stanisław Ignacy Witkiewicz. W 1932 roku urodziła się najmłodsza córka Grabowskich - Blanka nazywana Daisy.

Po wybuchu  wojny w 1939 roku rodzina Grabowskich wyjechała z Polski, chroniąc się w Budapeszcie, a następnie przez Bałkany i Turcję, w 1941 roku dotarła do Palestyny. Józef Grabowski wraz z żoną zaciągnęli się do armii brytyjskiej w Palestynie, gdzie Anna (z brytyjskim stopniem Lieutenant – odpowiednik porucznika) została zmobilizowana do służby sanitarnej w Czerwonym Krzyżu, prowadząc zajęcia terapeutyczne w szpitalach wojskowych w Gazie. Józef, awansowany w 1943 roku do stopnia Lieutenant, pełnił służbę wojskową na Cyprze, w Palestynie, Egipcie, Libii i Grecji. Po zakończeniu wojny małżeństwo przeniosło się do Benghazi. Anna Grabowska powróciła wówczas do pasji malarskiej, wystawiając swoje obrazy we Francji i Stanach Zjednoczonych. W 1956 roku Grabowscy uzyskali obywatelstwo francuskie i zamieszkali w Pontfaverger we Francji. Józef Grabowski zmarł nagle w 1962 roku. Anna Grabowska zmarła rok po tragicznej śmierci swojego syna Krzysztofa na jachcie w Trójkącie Bermudzkim. Została pochowana obok męża na cmentarzu w Pontfaverger koło Reims.

Kazimiera Alberti 

1 kwietnia 1898 - 28 maja 1962

Poetka, powieściopisarka, publicystka, tłumaczka z języków czeskiego i bułgarskiego, działaczka kulturalna. Absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie i lwowskiego Konserwatorium Muzycznego. Członkini Związku Literatów Polskich. Brała udział w pracach Koła Literacko-Artystycznego działającego przy lwowskim Kasynie, była związana ze środowiskiem literackim skupionym wokół Jana Kasprowicza. Animatorka życia literackiego i kulturalnego w Białej Krakowskiej i sąsiednim Bielsku. Prowadziła salon literacki, organizując spotkania, dyskusje i wieczory literackie z udziałem twórców śląskich i podbeskidzkich. Spotkania odbywały się w jej mieszkaniu w kamienicy u zbiegu ulicy Stanisława Staszica i placu Wojska Polskiego. Częstymi gośćmi salonu byli Jan Kasprowicz i Stanisław Ignacy Witkiewicz (Alberti była też często portretowana przez Witkacego). Prowadziła również kabaret artystyczny oraz angażowała się w działalność Towarzystwa Teatru Polskiego.

Jest autorką tomów wierszy, m.in.: „Bunt lawin”, „Pochwała życia i śmierci”, „Usta Italji” oraz powieści: „Tatry, narty, miłość”, „Ghetto potępione. Powieść o duszy żydowskiej” i „Ci, którzy przyjdą. Powieść mieszczańska”. Publikowała w licznych pismach literackich, m.in. „Świecie Kobiecym”, „Głosie Narodu”, „Kurierze Literacko-Naukowym”, „Comoedii”, „Myśli Narodowej”, „Wiadomościach Literackich”, „Gazecie Warszawskiej”, „Tęczy” i „Echu Beskidzkim”. W 1933 roku za swoją działalność została uhonorowana Złotym Krzyżem Zasługi.

Jej mężem był Stanisław Alberti, legionista, prawnik, publicysta i wydawca Biblioteki Słowiańskiej, od 1930 roku starosta powiatu bialskiego. Po jego śmierci w 1940 roku z rąk NKWD, przeprowadziła się do Krakowa, gdzie działała w konspiracji. Została schwytana i osadzona w niemieckim nazistowskim obozie przejściowym w Pruszkowie, a następnie w obozie koncentracyjnym Ravensbrück. W 1945 roku chciała powrócić do Polski, ale komunistyczny rząd dał jej do zrozumienia, że powinna opuścić kraj; poprosiła wówczas o pomoc społeczność żydowską i posługując się fałszywymi dokumentami, wyjechała do Włoch. Wyszła ponownie za mąż za adwokata i tłumacza Alfonso Cocolę i zamieszkała w Neapolu a później na Bari. Tam kontynuowała działalność pisarską, zajmując się eseistyką i reportażem poświęconym Italii.  W 1962 roku nawiązała kontakt z poznańską grupą literacką Złota Mozaika. Zmarła 28 maja 1962 roku w Bari, gdzie została pochowana na lokalnym cmentarzu.

W 2018 roku Kazimiera Alberti została patronką Skweru Poetów w Bielsku-Białej; na terenie kampusu Akademii Techniczno-Humanistycznej został odsłonięty jej pomnik, a zarazem pierwszy w Polsce monument wykonany techniką druku 3D.

Bibliografia:

https://pisarzeibadacze.ibl.edu.pl/haslo/785/alberti-kazimiera [dostęp: 7.10.2024]

Hałat A. , Miłość aż po grób, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2018.