Twórca

Polski badacz, topograf, geolog, etnograf, archeolog, przyrodnik i glacjolog, pułkownik armii Imperium Rosyjskiego. Urodzony w Warszawie, dzieciństwo spędził w Ukrainie, w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Po przedwczesnej śmierci rodziców - Szymona i Adelajdy z Nowickich, trafił do Czerkas k. Kijowa, pod opiekę starszej siostry, a następnie wraz z dwoma braćmi został wzięty pod rosyjską opiekę rządową i wysłany do Gimnazjum Wojskowego im. św. Włodzimierza w Kijowie. Ukończył II Konstantynowską Szkołę Piechoty w Petersburgu oraz szkołę junkrów w Odessie. Pozostając w służbie w wojsku carskiej Rosji, służył w 55. Podolskim Pułku Piechoty w Besarabii i Guberni Chersońskiej, skąd w 1876 roku, na własną prośbę, został przeniesiony do oddziału topograficznego batalionu w Samarkandzie, gdzie przebywał do 1897 roku. W 1880 roku w Samarkandzie poślubił Irenę Niedźwiecką, z którą miał pięcioro dzieci: Wiktorię (po mężu Szweryn), Jadwigę (Michałowską), Irenę (Rudnicką), Annę (Strojecką) i Leonarda.

Technik fotograficznych uczył się podczas służby wojskowej około 1876 roku, od malarza akwarelisty i fotografa Mikołaja Osipowa. Przełomowym momentem była dla niego znajomość z francuskim podróżnikiem i fotografem Nadarem - jednym z najważniejszych fotografów XIX-wiecznych i pionierem fotografii plenerowej, który dzielił się z nim doświadczeniami fotograficznymi. Uczestniczył w ponad dwudziestu wyprawach na terytoria dawnego Turkiestanu, Emiratu Buchary, Chanatów Badachszanu i Darwazu oraz do Mazar-i Szarif w Afganistanie. Tereny, po których podróżował, leżą obecnie w granicach Uzbekistanu, Tadżykistanu, Kirgistanu, Turkmenistanu i Afganistanu. Był cenionym towarzyszem wypraw wielu europejskich podróżników i naukowców, m.in.: Pierre’a Gabriela Bonvalota i Jeana Chaffanjona, ukraińskiego botanika Władimira I. Lipskiego i rosyjskiego antropologa i etnografa Iwana Ł. Jaworskiego. Podczas podróży Barszczewski badał szlaki komunikacyjne pogranicza z Chinami i Afganistanem, opracowywał mapy i nierzadko jako pierwszy Europejczyk dokumentował fotograficznie krajobrazy, architekturę i sceny z życia codziennego mieszkańców odwiedzanych rejonów. W dziennikach z podróży zapisywał obserwacje przyrodnicze, botaniczne, zoologiczne, geograficzne i geologiczne. Był również odkrywcą pokładów złóż rud metali i kamieni szlachetnych, w tym złota, diamentów, nefrytu i lapis lazuli oraz jako pierwszy polski glacjolog prowadził pionierskie badania lodowców w Górach Zerawszańskich i Hissarskich, a jeden z lodowców południowego zbocza Grzbietu Hissarskiego został nazwany jego imieniem. 

Leon Barszczewski był też współorganizatorem wypraw naukowych dla badaczy rosyjskich. Od jego nazwiska wzięła nazwę roślina znana jako „czosnek Barszczewskiego” (Allium barsczewskii Lipsky). Jako jeden z pierwszych prowadził badania archeologiczne na wzgórzu Afrasiab – lokalizacji starożytnej Samarkandy. Zgromadzoną tam kolekcję okazów przyrodniczych, archeologicznych i etnograficznych przekazał Samarkandzie celem utworzenia tamtejszego Muzeum. 

Wartość badań Leona Barszczewskiego doceniły liczne środowiska naukowe, m.in.: Cesarskie Rosyjskie Towarzystwo Geograficzne w Petersburgu, Rosyjskie Towarzystwo Aklimatyzacji Geograficznej i Botanicznej w Moskwie, Cesarskie Moskiewskie Towarzystwo Badaczy Przyrody oraz Rosyjskie Cesarskie Towarzystwo Ichtiologiczne. Otrzymał też liczne odznaczenia, m.in.: Złotą Gwiazdę Emira Buchary, Order Świętego Włodzimierza IV klasy, Order Świętej Anny III klasy, Order Świętego Stanisława III klasy oraz ordery carskie.

Po zakończeniu służby w Azji Środkowej na własną prośbę został przeniesiony do Siedlec, gdzie w roku 1904 ufundował Szkołę Handlową dla dziewcząt (obecne II Liceum Ogólnokształcące im. św. Królowej Jadwigi). W lipcu 1904 roku został powołany na wojnę rosyjsko-japońską, na front w Harbinie. Po przejściu na emeryturę w 1906 roku, odbywał podróże po Europie, m.in. do Belgii, Francji i Szwajcarii. Zmarł tragicznie 22 marca 1910 roku w Częstochowie. Jego szczątki spoczywają w grobie rodzinnym na Cmentarzu Stare Powązki w Warszawie.

Leon Barszczewski jest autorem około 800 fotografii dokumentujących kraje Azji Środkowej końca XIX wieku, co stanowi najliczniejszą w Polsce kolekcję fotograficzną pozostawioną ówcześnie przez polskiego podróżnika, zawierającą zbiór unikatowych na skalę światową fotografii dokumentujących ginący świat dawnej Buchary, Samarkandy, pamirskich koczowników i chanatów Dachu Świata. Jego fotografie były nagradzane złotymi medalami na wystawach fotograficznych: w 1895 roku w Paryżu za zdjęcia lodowców azjatyckich oraz w 1901 roku w Warszawie za „Azjatyckie widoki i sceny rodzajowe wschodnie”. W 2009 roku w Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu odbyła się monograficzna wystawa zdjęć Leona Barszczewskiego, prezentowana następnie w 2010 roku w Domu Polonii w Warszawie. Fotografie oraz materiały archiwalne autorstwa Leona Barszczewskiego znajdują się w kolekcjach Muzeum Fotografii w Krakowie oraz Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie.