Twórca

Kazimiera Alberti 

1 kwietnia 1898 - 28 maja 1962

Poetka, powieściopisarka, publicystka, tłumaczka z języków czeskiego i bułgarskiego, działaczka kulturalna. Absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie i lwowskiego Konserwatorium Muzycznego. Członkini Związku Literatów Polskich. Brała udział w pracach Koła Literacko-Artystycznego działającego przy lwowskim Kasynie, była związana ze środowiskiem literackim skupionym wokół Jana Kasprowicza. Animatorka życia literackiego i kulturalnego w Białej Krakowskiej i sąsiednim Bielsku. Prowadziła salon literacki, organizując spotkania, dyskusje i wieczory literackie z udziałem twórców śląskich i podbeskidzkich. Spotkania odbywały się w jej mieszkaniu w kamienicy u zbiegu ulicy Stanisława Staszica i placu Wojska Polskiego. Częstymi gośćmi salonu byli Jan Kasprowicz i Stanisław Ignacy Witkiewicz (Alberti była też często portretowana przez Witkacego). Prowadziła również kabaret artystyczny oraz angażowała się w działalność Towarzystwa Teatru Polskiego.

Jest autorką tomów wierszy, m.in.: „Bunt lawin”, „Pochwała życia i śmierci”, „Usta Italji” oraz powieści: „Tatry, narty, miłość”, „Ghetto potępione. Powieść o duszy żydowskiej” i „Ci, którzy przyjdą. Powieść mieszczańska”. Publikowała w licznych pismach literackich, m.in. „Świecie Kobiecym”, „Głosie Narodu”, „Kurierze Literacko-Naukowym”, „Comoedii”, „Myśli Narodowej”, „Wiadomościach Literackich”, „Gazecie Warszawskiej”, „Tęczy” i „Echu Beskidzkim”. W 1933 roku za swoją działalność została uhonorowana Złotym Krzyżem Zasługi.

Jej mężem był Stanisław Alberti, legionista, prawnik, publicysta i wydawca Biblioteki Słowiańskiej, od 1930 roku starosta powiatu bialskiego. Po jego śmierci w 1940 roku z rąk NKWD, przeprowadziła się do Krakowa, gdzie działała w konspiracji. Została schwytana i osadzona w niemieckim nazistowskim obozie przejściowym w Pruszkowie, a następnie w obozie koncentracyjnym Ravensbrück. W 1945 roku chciała powrócić do Polski, ale komunistyczny rząd dał jej do zrozumienia, że powinna opuścić kraj; poprosiła wówczas o pomoc społeczność żydowską i posługując się fałszywymi dokumentami, wyjechała do Włoch. Wyszła ponownie za mąż za adwokata i tłumacza Alfonso Cocolę i zamieszkała w Neapolu a później na Bari. Tam kontynuowała działalność pisarską, zajmując się eseistyką i reportażem poświęconym Italii.  W 1962 roku nawiązała kontakt z poznańską grupą literacką Złota Mozaika. Zmarła 28 maja 1962 roku w Bari, gdzie została pochowana na lokalnym cmentarzu.

W 2018 roku Kazimiera Alberti została patronką Skweru Poetów w Bielsku-Białej; na terenie kampusu Akademii Techniczno-Humanistycznej został odsłonięty jej pomnik, a zarazem pierwszy w Polsce monument wykonany techniką druku 3D.

Stanisław Alberti

26 XI 1895 - 1940

Prawnik, publicysta, tłumacz, legionista, kapitan piechoty Wojska Polskiego. Od 1911 roku należał do skautingu i PDS. Od 1 sierpnia 1914 roku działał w oddziałach strzeleckich Józefa Piłsudskiego, był uczestnikiem kampanii karpackiej. Służył w 4. pułku piechoty Legionów Polskich w stopniu porucznika piechoty. Był uczestnikiem wojny polsko-ukraińskiej i wojny polsko-bolszewickiej. Podczas walk stracił prawą rękę. Na wniosek pułkownika Michała Roli-Żymierskiego został odznaczony Orderem Virtuti Militari. Trzykrotnie otrzymał też Krzyż Walecznych a w 1937 roku Złoty Krzyż Zasługi za działalność w służbie państwowej i na polu pracy społecznej.

Po wojnie służył w sztabie gen. Tadeusza Rozwadowskiego w Wojsku Polskim, w 1925 roku przeszedł w stan spoczynku. Uzyskał trzykrotnie stopień doktora na Uniwersytecie Jagiellońskim: z dziedzin prawa, filozofii i historii sztuki. Był wydawcą Biblioteki Słowiańskiej, w ramach której promował w Europie literatów słowiańskich. W działalności publicystycznej skupiał się na tematyce dotyczącej Zakopanego i Tatr, twórczości teatralnej Stanisława Ignacego Witkiewicza, twórczości literackiej poety Jana Kasprowicza oraz malarskiej Rafała Malczewskiego, tłumaczył współczesne powieści czeskie. Jako emerytowany kapitan zamieszkiwał w Krakowie i Warszawie. W 1930 roku wraz z żoną przeniósł się do Białej Krakowskiej, gdzie objął urząd starosty powiatu bialskiego, który pełnił do 1939 roku.

Był członkiem Krajowego Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Budowy Muzeum Narodowego w Krakowie, a od 1935 roku zasiadał w składzie komitetu honorowego ogólnopolskiej akcji „Jaar-Piłsudski”, zmierzającej do stworzenia lasu im. Józefa Piłsudskiego w Palestynie.

Po wybuchu II wojny światowej zgłosił się do Wojska Polskiego podczas kampanii wrześniowej. 17 września 1939 roku został aresztowany przez sowietów we Lwowie, a w 1940 roku został zamordowany przez NKWD. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej (wymieniony na liście wywózkowej 55/4-90, oznaczony numerem 25). Jako jedna z ofiar został pochowany na otwartym w 2012 roku Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

26 listopada 2009 roku, przy placu Wojska Polskiego 11 w Bielsku-Białej, gdzie mieszkali Stanisław i Kazimiera Alberti, prowadząc w nim salon literacki, została odsłonięta tablica pamiątkowa honorująca działalność społeczną małżonków.

Bibliografia:

https://pisarzeibadacze.ibl.edu.pl/haslo/785/alberti-kazimiera [dostęp: 7.10.2024]

https://zolnierze-niepodleglosci.pl/%C5%BCo%C5%82nierz/181085/ [dostęp 7.10.2024]