Witold Romer. Mistrz izohelii
Wśród licznych twórców zasłużonych dla historii polskiej fotografii nazwisko Witolda Romera (1900–1967) zajmuje miejsce szczególne. Jego debiut artystyczny miał miejsce w 1926 r. podczas Dorocznej Wystawy Fotografiki we Lwowie. Twórczość Romera, w tym zarówno bromowe portrety i pejzaże tatrzańskie, jak i prace wykonane w technice wielobarwnego przetłoku, np. Tamiza, bardzo szybko spotkała się z uznaniem w środowisku artystów i teoretyków fotografii, czego dowód stanowią pochlebne recenzje autorstwa Mariana Dederko, Józefa Świtkowskiego czy wreszcie Jana Bułhaka. Zainteresowania dla techniki bromowej i przetłoku nie porzucił Romer także w kolejnych latach twórczości, czego dowodem są m.in. znane prace: Giewont, Kula na śniegu czy Akt.
Za szczególnie istotne w artystycznym życiorysie Romera uznać należy lata 1931–1932, kiedy został członkiem elitarnego Fotoklubu Polskiego. Wówczas opracował także autorską technikę fotograficzną: izohelię tonorozdzielczą, której wynalezienie otworzyło nowy rozdział w twórczości uznanego już fotografa. Polega ona na kopiowaniu negatywów na silnie kontrastowym materiale, tak by jasne części obrazu stały się zupełnie białe, natomiast ciemne partie – czarne, dążąc przez odpowiednie kopiowanie do zupełnej eliminacji półtonów. W ten sposób operując odmiennymi naświetleniami i czasami kopiowania, uzyskuje się kilka pozytywów, w których obraz podzielony jest na płaszczyzny białe i czarne różnych wielkości. Obraz półtonowy rozłożony zostaje w ten sposób na jednotonowe płaszczyzny, ograniczone wyraźnymi konturami. Pozytywy te kopiuje się z kolei na materiale negatywowym, składając uzyskane obrazy w negatyw stanowiący bazę dla powiększeń, w których zamiast stopniowych przejść w półtony uzyskuje się radykalne rozgraniczenia. Silnie kontrastowa, wręcz ekspresyjna estetyka obrazu stanowi charakterystyczną cechę izohelii i sedno jej oryginalności.
W historycznej perspektywie ranga wynalazku izohelii jest bezsprzeczna. W dorobku Witolda Romera znajdują się liczne prace ikoniczne dla historii polskiej fotografii wykonane w tej technice, jak Cerkiew Wołoska, Start czy Portret kobziarza Mroza z Poronina. Za znamienne cechy postawy Romera należy uznać naukowe podejście do fotografii oraz dążenie do perfekcjonizmu, zwłaszcza w zakresie praktykowania procesów fizykochemicznych. Połączenie postawy analityczno-badawczej z kreatywnością eksperymentującego artysty niewątpliwie może być uznane za unikatowe zjawisko w polskiej fotografii okresu międzywojennego. Także obecnie twórczość Romera spotyka się z zainteresowaniem w środowiskach ekscentrycznych miłośników klasycznej fotografii.
Kolekcja prac Witolda Romera stanowi cenny zespół istotny dla historii polskiej fotografii oraz zachowania, badań i popularyzacji twórczości jednego z najwybitniejszych fotografów, zasłużonego nie tylko na polu artystycznym, ale także naukowym i organizacyjnym.
Przygotował Marek JanczykDział Fotografii i Technik Fotograficznych