Podróżuj wraz z SMY Hohenzollern.
Jachting II

W 2021 roku do zbiorów Muzeum Fotografii w Krakowie trafił album zatytułowany Podróżuj wraz z SMY Hohenzollern 1907–1908, który otrzymał numer inwentarzowy MHF 49319/F/1-101. Album został przekazany przez Skarb Państwa. Jego poprzedni właściciel, Krakowskie Towarzystwo Fotograficzne, zakupił go w Antykwariacie Naukowym przy ul. Sławkowskiej w 1982 roku. Wcześniejsze losy obiektu nie są znane – nie wiemy, do kogo należał i w jaki sposób znalazł się w Krakowie.

Jest to album o wymiarach 30,9 x 47 cm, w twardej brązowej oprawie, z przednią okładką typu półskórek i tylną wtórną w płótnie introligatorskim. Wewnątrz wklejono 23 kremowe, złocone na brzegach karty ze 101 fotografiami. Pod większością zdjęć znajdują się odręczne notatki czarnym atramentem w języku niemieckim dotyczące miejsc i wydarzeń z rejsu, tylko gdzieniegdzie naniesiona jest data dzienna.

Album ten jest znakomitą prezentacją zagadnienia jachtingu. Wiąże się z jednym z najważniejszych jachtsmenów ówczesnego świata, cesarzem Niemiec Wilhelmem II, i ilustruje „swobodne żeglowanie” arystokracji niemieckiej na jachcie parowym z pomocniczym ożaglowaniem. Tytułowy jacht SMY Hohenzollern II wybudowany został w Szczecinie i tam zwodowany w 1892 roku. W latach 1898–1914, cesarz odbywał na nim coroczne długie podróże zwane Nordlandfahrt do Norwegii, ale również podróżował nim w inne zakątki świata. Podczas rejsów, które odbyły się między 15 kwietnia 1907 a 30 września 1908 roku większość fotografii wykonał Theodor Jürgensen, fotograf i kinematograf, który w latach 1899–1914 był stałym członkiem załogi jachtu Hohenzollern, podległym bezpośrednio Wilhelmowi II. Posiadał on wyłączne prawo fotografowania cesarza podczas rejsów. Rejestrował nie tylko oficjalne spotkania z dostojnikami ze świata polityki, ale również życie codzienne na statku. Mógł samodzielnie sprzedawać fotografie z owych podróży, co było częścią świadomie prowadzonej polityki propagandowej Cesarstwa.

Pozostałe fotografie kupowane podczas podróży są autorstwa miejscowych fotografów. Widoki Norwegii wykonali: Anthon Johan Kalland, Thorstein Eliasson Brændmo oraz wydawnictwo Rich. Andvord, natomiast zabytki włoskie uwieczniali: Carlo Naya, Giacomo Brogi i wydawnictwo Edizione Inalterabile.

Fotografie w albumie prezentują widoki najdalej wysuniętych na północ miast norweskich: Tromsø za kołem podbiegunowym, Hammerfest, Narwik czy Trondheim. Obok miejskich panoram uwieczniono krajobrazy przedstawiające norweskie fiordy, jak np. Lyngenfjord, Hardangerfjord czy lodowiec Swartisen. Ilustracje z podróży dopełniają fotografie Kallanda przedstawiające połów wieloryba czy też portret licznej lapońskiej rodziny przed okrągłym namiotem zwanym lavvu. Wyjątkową pamiątką z rejsu były widoki włoskich miast: Wenecji, Syrakuz czy Palermo. Uczestnicy jachtingu zwiedzali atrakcyjne turystycznie miejsca, takie jak Ucho Dionizjusza, klasztory (m.in. Monreale) i kościoły. Stałym punktem podróży po Morzu Śródziemnym był postój na wyspie Korfu, gdzie Wilhelm II w 1907 roku zakupił pałac Achillejon. Była to idylliczna rezydencja otoczona ogrodem z rzeźbami klasycyzującymi, wybudowana dla cesarzowej Elżbiety Sissi w latach 1889–1891.

Podczas rejsu nie tylko odpoczywano i podziwiano uroki odwiedzanych miejsc, ale także spotykano się z najważniejszymi koronowanymi głowami Europy. W latach 1907–1908 Wilhelm II we Włoszech pływał gondolą po Canale Grande z królem Wiktorem Emanuelem III, na pokładzie Hohenzollerna w pobliżu Sztokholmu gościł Gustawa VI Adolfa, a w Londynie złożył wizytę Edwardowi VII. W albumie znajdują się fotografie z sierpniowego spotkania dwóch kuzynów – cesarza Wilhelma II i cara Mikołaja II. Ówczesna prasa opisywała je następująco: „W pobliże Świnoujścia na swoich jachtach przybyli Wilhelm II na Hohenzollern a Mikołaj II na Standard w eskorcie okrętów wojennych obu narodów. Odbyło się uroczyste przywitanie na Hohenzollernie, wystawny obiad, a następnie przedyskutowano projekt sojuszu między Rosją a Cesarstwem Niemieckim”. Podczas kilkudniowego spotkania na fotografiach utrwalono Wilhelma II i Mikołaja II podczas rozmów, wizytację okrętów, pożegnalne salwy honorowe oraz pokaz siły i prędkości płynących po morzu torpedowców. Album zamykają fotografie kończące rejs: spacer po pokładzie Wilhelma II z dziećmi Joachimem i Wiktorią Luizą oraz zdjęcie pociągu podpisane „Odjazd rodziny cesarskiej ze Świnoujścia”.

Album jest przemyślaną, zamkniętą całością. Brak w nim ujęć bardziej swobodnych z codziennego życia na statku oraz licznych rozrywek: przyjęć, potańcówek czy spektakli organizowanych na wodzie. Prezentuje oficjalny wizerunek cesarza Wilhelma II z podróży. Kto jest twórcą albumu? Być może fotograf Theodor Jürgensen? Jeden z uczestników rejsu? Oficer marynarki? Członek świty cesarskiej? Malarz Franz von Defregger? Tego nie wiemy. Zagadki nie pomaga rozwiązać odręczna adnotacja z przedniej wyklejki albumu: „R. Fischer S.M.Y. Hohenzollern”. W Gdańsku na przełomie wieków XIX i XX działał fotograf Richard Fischer. Brak jednak jakichkolwiek informacji, że współpracował z Biurem Propagandowym Cesarstwa Niemiec.

Przygotowała Katarzyna Marko
Dział Inwentarzy