Lajkoniku, laj, laj…

 

Kto nie słyszał o Lajkoniku z Krakowa? Obecnie jego pochód raz w roku przemierza swoją stałą trasę od klasztoru Norbertanek na krakowskim Zwierzyńcu na Rynek Główny w oktawę Bożego Ciała. W pochodzie idą z Lajkonikiem włóczkowie i kapela Mlaskotów. Wzdłuż trasy ustawiają się mieszkańcy Krakowa, turyści przygotowani na oglądanie żywej tradycji i przypadkowi przechodnie, gapie. Każdy chętnie podstawia ramię, żeby przyjąć uderzenie buławą na szczęście i zadowolony wrzuca w podziękowaniu grosz na haracz.

Do MuFo trafiło niewiele fotografii dotyczących tej krakowskiej tradycji, ale te, które znalazły się w naszych zbiorach, są niebanalne. Lajkonika wędrującego ulicą wśród tłumu zarejestrował spontanicznie Jan Zimowski (MHF 2657/II/90, MHF 2657/II/91). Te zdjęcia z lat 20. XX w. przez lata pozostawały w albumie rodzinnym i nie były upublicznione. Przed kilku laty do zbiorów trafił interesujący zestaw zdjęć z przygotowań do pochodu, bezpośrednio przed uformowaniem i wyruszeniem na ulice miasta. Można zobaczyć, jak w Lajkonika przemienia się Stanisław Andrasz (MHF 21392/II – MHF 21396/II). Kilka kolejnych fotografii ilustruje odbieranie haraczu i poczęstunek pod siedzibą Miejskiej Rady Narodowej na pl. Wiosny Ludów, obecnie siedzibą Rady Miasta Krakowa na pl. Wszystkich Świętych (MHF 21397/II, MHF 22112/II, MHF 22113/II).

Dokumentację stroju Lajkonika projektu Stanisława Wyspiańskiego, przechowywanego w Muzeum Historycznym miasta Krakowa, wykonała Wanda Gottwald (MHF 33832/II – MHF 33842/II).

Drukowana karta pocztowa z fotografią T. Wesołowskiego przedstawia dziarsko kroczącego Lajkonika i publiczność na trasie pochodu. Z nadruku na odwrociu („Komitet Społ. Funduszu Ochrony Zabytków m. Krakowa D. N. Zam. 126/59. C-1 (765). 20 000 szt.”) możemy wnioskować, że pocztówka była cegiełką na ratowanie zabytków (MHF 13597/II).

Artystyczne przetworzenie postaci Lajkonika odnajdziemy na fotografii Jana Motyki (MHF 3189/II).

Na koniec fotografia wnętrza izby regionalnej Gimnazjum Żeńskiego i Szkoły Powszechnej, prowadzonych przez siostry urszulanki w Krakowie, którą wykonał Stanisław Mucha (MHF 19784/II). Wśród wielu zgromadzonych eksponatów znajduje się drewniana zabawka – pochód Lajkonika autorstwa Jana Oprochy (ojca). Jest to platforma z miniaturowymi drewnianymi figurkami Lajkonika, kapeli i innych postaci im towarzyszących. W zbiorach Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie znajdują się dwie podobne zabawki. Jan Oprocha (ojciec) wykonywał je na sprzedaż.

W 2014 roku krakowski pochód Lajkonika został wpisany na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Przygotowała Lucyna Król
Dział Konserwacji i Przechowywania Zbiorów

Bibliografia w wyborze:

widok listy widok siatki