Prace Andrzeja Pawłowskiego i
Janusza Tarabuły w kolekcji MuFo

Andrzej Pawłowski i Janusz Tarabuła należeli do II Grupy Krakowskiej, będącej jednym z najważniejszych kolektywów twórczych w powojennej Polsce. Jej członkowie, dystansując się od oficjalnych programów i polityki ówczesnych władz, dążyli do radykalnej modernizacji języka sztuki. Użycie fotografii było istotnym elementem ich działań, prowadzonych z wykorzystaniem różnorodnych strategii: dekonstrukcji, montażu, cytatu czy bezpośredniej rejestracji. Prace wymienionych artystów są doskonałym przykładem potencjału sztuki współczesnej dla komunikowania nieoczywistych, uniwersalnych treści.

Andrzej Pawłowski (1925–1986), wykładowca ASP w Krakowie, projektant, rzeźbiarz, autor filmów i prac powstałych z użyciem materiałów światłoczułych, uznawany jest za jednego z najwybitniejszych artystów polskich okresu powojennego. Od lat 60. wcielał stopniowo w życie ideę formy naturalnie ukształtowanej jako kluczową dla praktyki artystycznej, co znalazło odzwierciedlenie również w jego działaniach fotograficznych. Zgodnie z autorską filozofią sztuki miały one charakter maksymalnie bezpośredni, adekwatny do natury światłoczułego medium. Artystyczne działanie konsekwentnie definiowało więc fotografię jako punkt wyjścia dla wyobrażeniowych narracji wokół zapisu gestu, śladu czy tylko sugestii obecności. Kierują one uwagę widza ku pogłębionej refleksji egzystencjalnej, której elementem jest uchwycenie codzienności przez takie jej cechy jak przemijalność, nieokreśloność, kruchość czy ulotność. Nieprzypadkowo sam artysta zwracał uwagę na natychmiastowość jako charakterystyczną i pożądaną cechę fotografii. Starannie wyselekcjonowany zespół prac Pawłowskiego zakupionych przez MuFo jest w pełni reprezentatywny dla jego twórczości w tym obszarze, obejmując unikaty z oryginalnych, bezkamerowych cyklów: Heliogramy (1956), Mutacje (1959), Somnamy (1959), Omamy (1963), Epitafia II (1984) i Discovery (1984).

Janusz Tarabuła (ur. 1931) jest absolwentem ASP w Krakowie. Uprawia malarstwo sztalugowe i monumentalne, rysunek i grafikę. W latach 60. tworzył wieloelementowe kompozycje strukturalne, łączące faktury i obiekty, z wykorzystaniem m.in. fotografii portretowych, które zamalowywał i umieszczał za metalowymi przysłonami – „kratami”. Pozorna degradacja rangi obrazu poprzez jego zamaskowanie ma na celu odnowienie jego potencjału wizualnego oraz oddziaływania psychologicznego czy społecznego. Pozyskana do kolekcji MuFo praca zatytułowana Portret II (1965) stanowi niezwykle reprezentatywny przykład istotnego, ekspresyjnego nurtu w twórczości artysty, zainteresowanego w owym czasie materialną konstrukcją i strukturą dzieła sztuki, co łączyło się w jego pracach, w charakterystyczny dla środowiska II Grupy Krakowskiej sposób, z obecnością aury zagadkowości i napięcia prowokującego wyobraźnię widza i intensywnie działającego na jego wrażliwość. Jednocześnie praca wyraża autonomię artysty, którego refleksja dotyczy problematyki współczesnych ograniczeń i zagrożeń wolności człowieka, nie tylko w sferze politycznej, ale także egzystencjalnej.

Prowadzone przy użyciu różnorodnych technik i strategii artystycznych działania Andrzeja Pawłowskiego i Janusza Tarabuły łączy dążenie do realizacji programu sztuki niezależnej i osobistej, aktywnej wobec otaczającej rzeczywistości, a jednocześnie respektującej uniwersalne idee. Pozyskanie ich prac znacząco wzbogaca potencjał badawczy kolekcji fotografii sztuki MuFo – zarówno w zakresie działań neoawangardowych, jak i interpretacji pojęć dotyczących oddziaływań wizualnych i ich konsekwencji.

Przygotował Marek Janczyk
Dział Fotografii i Technik Fotograficznych

Zakup prac Andrzeja Pawłowskiego i Janusza Tarabuły, członków II Grupy Krakowskiej, do Kolekcji Sztuki MuFo w Krakowie dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.