Mistrz Mieczysław Ryś i jego uczniowie

Mieczysław Ryś (ur. 13 XII 1896 – zm. 1967) wywodził się z rodziny fotografów – ojciec Józef i stryj Julian także nimi byli. Stryj Julian odbył studia malarskie w Krakowie, następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie poznawał tajniki sztuki fotograficznej. Po powrocie założył w Krakowie zakład fotograficzny. W tymże zakładzie nauki pobierał Józef (młodszy brat Juliana i ojciec Mieczysława), który chcąc rozpocząć samodzielną pracę, wyjechał do Zakopanego, gdzie założył atelier fotograficzne. Mieczysław uczył się początkowo w zakopiańskim zakładzie ojca, następnie wyjechał do Wiednia, by tam kształcić się na wydziale fotograficznym Szkoły Graficznej. Po powrocie w 1916 roku rozpoczął pracę w zakładzie ojca w Zakopanem. Następnie wyjechał do Krakowa, gdzie rozpoczął studia medyczne, które ostatecznie przerwał. Wyruszył do Gdańska, nie zabawił tam jednak długo i przeniósł się do Poznania, gdzie 15 stycznia 1925 roku założył pracownię fotograficzną. Tu zaczął własną drogę twórczą – warto wspomnieć, że Poznań był wówczas prężnym ośrodkiem ruchu fotograficznego. Dyplom mistrzowski nadany przez Izbę Rzemieślniczą w Poznaniu uzyskał 28 maja 1928 roku. W Poznaniu został wybrany cechmistrzem Cechu Fotografów, a w 1930 wyróżniony powołaniem na członka Fotoklubu Polskiego. W 1933 roku wystawiał swoje fotografie na VII Międzynarodowym Salonie Fotografiki w Polsce, a w 1934 wziął udział w III Międzynarodowej Wystawie Fotografiki w Krakowie. Nieznana była jednak data powrotu Mieczysława do Krakowa i założenia krakowskiego atelier.

W Sprawozdaniu zakładu rzemieślniczego łącznie z filiami za okres od 1 I do 31 XII 1950 roku czytamy, że Mieczysław Ryś założył swój krakowski zakład 1 VI 1941 jako firmę jednoosobową działającą przy ulicy Floriańskiej 15 pod firmą „Pro Arte”. W czerwcu 1953 zlikwidował zakład fotograficzny i przeszedł na działalność artystyczną.

W zbiorach MuFo znalazły się – obok żywych w odbiorze portretów indywidualnych – zdjęcia grupowe we wnętrzu atelier. Należy przypuszczać, że w atelier przy Floriańskiej 15, z wyraźnie widoczną kolumną po lewej. Ciekawe pod względem kompozycji fotografie ze znakomicie ustawionymi modelami dają efekt różnych nastrojów, w tym radości z samego pozowania, może nawet dumy z bycia fotografem. Na zdjęciach uchwyceni zostali: Mieczysław Ryś, inny znakomity fotograf – Zygmunt Garzyński, Władysław Gargul, wieloletni cechmistrz, oraz Józef Kuczyński, doskonały portrecista.

Na fotografiach uwieczniono także Mistrza w gronie uczniów – młodych kobiet i mężczyzn, którzy na rewersach zdjęć złożyli swoje autografy. W prawym dolnym rogu zdjęć znajduje się wypukła pieczątka o treści: „Pro Arte / KRAKÓW”. Rewers opatrzono słabo już widocznym nadrukiem pocztówkowym oraz datą: 3 I 1944. Z podpisów odczytano nazwiska uczniów: Baśki Kretównej, Mieczysława Pieczki, Henia Hasprzaka, Inki Krett(ównej), Muszki (Marii Estreicherównej). Dokumenty potwierdzają, że terminowali u Mistrza Rysia. W zbiorze archiwaliów zachowały się między innymi: umowa na naukę zawarta pomiędzy Mieczysławem Rysiem a Barbarą Kret z 20 X 1942, podpisana na trzy lata – do 20 X 1945 – oraz półroczna Umowa na naukę z Mieczysławem Pieczką – od 1 IV 1942 do 1 X 1943. Na rewersie zdjęcia daje odczytać się także nazwisko Angeliki Posmyk, z którą, jak wynika z pieczątki tuszowej na dokumentach z 1942 roku, Ryś był w spółce.

Wśród dokumentów znalazła się także karta pocztowa – druk Urzędu Pracy w Krakowie nakazujący stawić się Mieczysławowi Pieczce w zakładzie przy Floriańskiej 15, u Mieczysława Rysia i Angeliki Posmyk.

Na kolejnych zdjęciach sportretowane zostały młode kobiety, według opisu na rewersie trzy przyjaciółki: Maria Stypuła, Alicja Pollak oraz Danuta Kresak, upozowane na Osiedlu Oficerskim w Krakowie w 1942 roku. W archiwaliach zakładu Mistrza Rysia zachowała się umowa na naukę dla terminatorów rzemieślniczych podpisana z Marią Stypułą na okres od 1 VII 1943 do 1 VII 1946 roku. Jak czytamy z dokumentów dotyczących atelier Zygmunta Garzyńskiego, Alicja Pollak była jego uczennicą. Jest też portret Aleksandry Stypuły, siostry Marii. Warto dodać, że Maria i Aleksandra Stypułówny były siostrami Jana Stypuły, fotografa z miejscowości Chełmno, który miał swój zakład przy ul. Marszałka Focha 31. A ten z kolei pobierał nauki u mistrza Jakuba Golsa. Ale to już inna historia.

Przygotowała Magdalena Skrejko
Biblioteka MuFo