Fotografia prasowa Wojciecha Druszcza

Fotografia prasowa, szczególnie ta z lat 90. XX wieku, zauważalnie naznaczona jest zdjęciami Wojciecha Druszcza. Nie tylko dlatego, że w tym czasie fotograf pracował dla znaczących agencji i tytułów prasowych – między innymi Agence France Presse (AFP), „Magazynu Gazety Wyborczej”, dziennika „Rzeczpospolita” i tygodnika „Polityka” – ale poprzez to, że zostały zapamiętane i wpisały się w ikonosferę okresu transformacji. Chodzi oczywiście o transformację ustrojową i społeczną oraz związane z nią charakterystyczne zmiany w wyglądzie miasta, przepoczwarzającego się z szarości w rozbuchane kolory i kształty, będące po części efektem ówczesnej mody, ale też leczenia kompleksów z życia w PRL-u i marazmu lat 80. Na zdjęciach Druszcza między innymi widzimy elementy przestrzeni reprezentacyjnego centrum Warszawy, zmienionego w spontanicznie powstały bazar otoczony kontrastującą i zarazem symboliczną architekturą Pałacu Kultury i Nauki oraz sąsiadującego z nim nowo powstałego drapacza chmur, w którego szklanej elewacji ów pałac się odbija.

Lata 90. były znacznie lepszym czasem dla kultury, która cieszyła się nie tylko z wolności, ale też powszechnego zainteresowania. Bohaterowie portretów Druszcza – z których jest chyba najlepiej znany – uosabiają naszą intelektualną obecność w kulturze europejskiej. Wykonane z reporterskim wyczuciem chwili i jednocześnie bez teatralnych zabiegów, w efekcie pozwalają wejść w prywatny i intymny świat znanych postaci. Józef Tischner wędrujący po beskidzkim wzgórzu z dopiero co wydanym „Haiku” Czesława Miłosza, to obraz łączący postać duchownego ze zwyczajnością i intelektualną otwartością kościoła, z którym utożsamiało się wtedy wielu katolików. Krzysztof Kieślowski uchwycony w kawiarnianej sali z jeszcze dozwolonym papierosem – świętował w tym czasie tryumfy swojej trylogii filmowej „Trzy kolory”; Stanisław Lem złapany z charakterystycznym, lekko dziecinnym wyrazem twarzy, za którym kryje się przecież jeden z najbardziej niesamowitych umysłów XX wieku. I – żeby nie wymieniać bez końca – zabawny podwójny portret Wisławy Szymborskiej i Czesława Miłosza, uchwyconych tak blisko siebie, że wyglądają niczym dwugłowy smok.

Wojciech Druszcz zaczynał fotografować znacznie wcześniej, bo w latach 60. XX wieku. W galerii prezentujemy kilka przykładów zdjęć wykonanych jeszcze w duchu fotografii humanistycznej, z wyczuwalną nutką nihilistycznej poezji Andrzeja Bursy, penetrującej atmosferę małych miasteczek. Krytyczne oko reporterskie daje o sobie znać w zdjęciach wykonanych podczas zimy stulecia w 1972 roku, gdzie widzimy sceny zabarwione ironią, kojarzące się z komediami Stanisława Barei. Z lat 90. pochodzi intrygujący portret młodego mężczyzny na tle egzystencjalnego cytatu z kultowego „Pamiętnika narkomanki” Barbary Rosiek, wypisanego kredą na przystanku autobusowym w Strykowie: „Jestem dzieckiem lęku jestem dzieckiem śmierci, którą noszę w sobie. Jestem swoją własną samozagładą ale przecież jestem”. Obok tego cytatu jest jeszcze drugi: „Życie pochłania i niszczy nadzieję  / kurwa”, do którego pewnie mogliby się przyznać pankowcy fotografowani przez Druszcza w ’88 roku w Jarocinie. Fotograficzny obraz lat 80. nie mógłby się odbyć bez zdjęć dokumentujących uliczne starcia obywateli z policją i ZOMO. W 1988 roku w Warszawie powstało jedno z najbardziej dramatycznych zdjęć tego czasu, przedstawiające przemoc władzy wobec obywateli, na którym rozwścieczony zomowiec kroczy przy skulonym na ulicy mężczyźnie.

Wojciech Druszcz miał okazję fotografować przełomowe wydarzenie w polskiej historii – obrady Okrągłego Stołu. Było to również wymowne wydarzenie dla rodzących się wolnych mediów, których przedstawiciele są widoczni na jednym ze zdjęć. Zebrane fotografie pokazują nie tylko wydarzenia w zmieniającej się rzeczywistości na przestrzeni kilkudziesięciu lat, ale też jej autorską interpretację.

Przygotowała Marta Miskowiec
Kustoszka MuFo

Bibliografia:

New Photography in Europe, Dumond Publishers, 1982 r.

Monde In Alert, Edition Fontane, 1994 r.

red. Niezabitowska M., Księga Dziesięciolecia Polski Niepodległej 1989-1999, Wydawnictwo United Publisher & Productions, 1999 r.

10 lat, 100 pierwszych stron. Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora, 1999.

Jean Paul II dans le monde, Hachette Live, 2000 r.

L’agence: les photojournalistes de L’Agence France Presse, Meriniere, 2001 r.

Druszcz W., Portrety, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 2005

Polska lat 70-tych, Związek Polskich Artystów Fotografików, 2008 r.

303 zdjęcia które musisz znać, Wydawnictwo Press, 2013 r.

Druszcz W., Paczków, Juma, 2014

red. Bernard R. & Woodward S., Krzysztof Kieślowski, University Press of Mississipi, 2015 r.