Cegiełki na rzecz… Pomagamy!

Środki na finansowanie różnych szlachetnych przedsięwzięć można pozyskiwać, sprzedając tak zwane „cegiełki”, na przykład fotografie lub pocztówki wykonane metodą fotograficzną albo drukowane z fotografii. W zbiorach MuFo najstarszym przykładem takiej cegiełki jest panorama Gorlic po pożarze w 1874 roku (MHF 6279/II). Miasto ujęto od strony rzeki Ropy, widać wypalone mury, wystające ze zgliszcz kominy, pozbawioną hełmu wieżę ratusza. Fotografię naklejono na tekturkę z nadrukiem: „Strona od Zawodzia. Naśladowanie zastrzeżone. Fotografował z natury S. Z. VIMPELLER. GORLICE po spaleniu dnia 3. Października 1874. Połowa uzyskanej kwoty ze sprzedaży tych fotografii przeznaczona na korzyść pogorzelców GORLICKICH”.

Pamięć o powstaniu styczniowym jest żywa do dziś. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Józef Piłsudski nadał jego weteranom szczególny status. Fotografia grupy weteranów powstania na tle kolumnady pałacu Saskiego w Warszawie, wykonana w czasie symbolicznego pogrzebu Nieznanego Żołnierza w 1925 roku, posłużyła do wydania drukiem pocztówki (MHF 7255/II) opatrzonej opisami –na licu: „Delegacje weteranów 1863 roku na pogrzebie Nieznanego Żołnierza w Warszawie”, na odwrociu: „Na cele opieki nad grobami Bohaterów. Nakł. Pol. Tow. Opieki nad Grobami Bohaterów w Warszawie. Prawo reprodukcji zastrzeżone. ROTOGRAWIURA DRUKARNI ŚW WOJCIECHA K.Ś.W. W POZNANIU”.

Po śmierci Heleny Modrzejewskiej postanowiono w Krakowie upamiętnić ją marmurowym popiersiem. Fundusze na ten cel gromadzono, sprzedając drukowane pocztówki barwne z reprodukcją portretu aktorki w kostiumie teatralnym (MHF 18306/II). Karta miała okolicznościowe nadruki. Na licu: „HELENA MODRZEJEWSKA (*1842 + 1909) W ROLI „MARYI STUART”, AKT III. WEDŁUG PORTRETU OLEJ. MERWART`A Z PARYŻA. (WŁASNOŚĆ JWP. J. HR. MYCIELSKIEGO)”, na odwrociu: „ANCZYC NAKŁAD CZYTELNI ARTYSTÓW TEATRU MIEJSKIEGO W KRAKOWIE CZYSTY DOCHÓD Z ROZSPRZEDAŻY PRZEZNACZONY NA BIUST MARMUROWY ŚP. MODRZEJEWSKIEJ DLA FOYER TEATRU MIEJSKIEGO”.

Po II wojnie światowej ruszyła odbudowa Polski ze zniszczeń wojennych. Szczególny nacis2k położono na odbudowę Warszawy. Do tego miały przyczynić się m.in. środki ze sprzedaży pocztówek krajoznawczych, tym bardziej że popularne były kolonie dla dzieci i młodzieży, rozwijała się turystyka krajowa i chętnie przesyłano „Pozdrowienia z…”. Zainteresowanie zakupem kart pocztowych było duże. Wiodącą rolę w produkcji miało „Foto-Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego P.T.T.K. Jasło”. Pocztówki wykonywano metodą fotograficzną – reprodukowano masowo odbitki czarno-białe, były również drukowane w tonacji monochromatycznej i z czasem barwne. Wśród autorów pojawiają się znane nazwiska twórców zrzeszonych jeszcze w przedwojennym Fotoklubie Polskim, po których zostały m.in. takie zdjęcia:

• Stefan Zwoliński, Tatry, schronisko P.T.T.K. nad Morskim Okiem (MHF 1188/II/123), Tatry, Schronisko PTTK na Kalatówkach (MHF 12526/II);
• Kazimierz Saysse-Tobiczyk, Karkonosze, Mały Staw z okna „Samotni” (MHF 6071/II);
• Henryk Poddębski, Toruń. Gotycki ratusz z XIV wieku i pomnik Kopernika (MHF 6074/II);
• Józef Dańda, Wieża średniowieczna po zamku piastowskim (MHF 12522/II);
• Henryk Hermanowicz, Domy podcieniowe w rynku (MHF 45879/F/75);
• Włodzimierz Puchalski, Zamek (MHF 45879/F/8).

Nadruki na części korespondencyjnej informowały o szlachetnym celu zbierania funduszy: „cena zł 1 + 0,10. na Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy” (MHF 1188/II/123); „… na Fundusz Odbudowy Stolicy” (MHF 6071/II, MHF 6075/II); „Cały Naród buduje swoją Stolicę Cena 1 zł. + 0,10 na Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy” (MHF 6072/II, MHF 13582/II); „Ze Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy (S.F.O.S.) odbudujemy Warszawę i miasta polskie” (MHF 6074/II, MHF 12522/II, MHF 12528/II, MHF 45879/F/75).

Przygotowała Lucyna Król
Dział Konserwacji i Przechowywania Zbiorów

Bibliografia w wyborze:

Koziński J., Fotografia krakowska w latach 1840–1914, Kraków 1978.

Calikowska M., Krasińska-Konecka E., Pietrzak A., Kresy Wschodnie dawnej Rzeczpospolitej. Katalog pocztówek, Warszawa 2001.